Die speelkaart is toch rood?!
Omdat ik als leerkracht de kinderen niet alleen over de schilder Jan Steen de aan hem gewijde uitdrukking wilde leren, ‘Een huishouden van Jan Steen’, besloot ik om met ze naar het Rijksmuseum te gaan, naar de tentoonstelling ‘Jan Steen, schilder en verteller’.
Tijdens de koortsachtige voorbereiding, ouders charteren, vervoer regelen, kwam in het nieuws dat op één van de geleende werken uit het bezit van de koninklijke Engelse familie een vrouw te zien was met zes tenen. Als leerkracht weet ik dat je een kindergeest moet focussen. Als dat eenmaal gebeurd is, kijkt en denkt een kind veel beter dan een volwassene. Dus dit was een uitgelezen kans. Toen we eenmaal in het Rijksmuseum aanbeland waren, daagde ik de kinderen uit om op de tentoonstelling nog meer voorbeelden te zoeken van omissies in het werk van Jan Steen.
De een na de ander kwam met een verhit hoofd vertellen over fouten die bij nader onderzoek echter volkomen normaal waren. Totdat een jongen me meetroonde naar een werk uit het Kunsthistorische Museum uit Wenen. Glunderend wachtte hij totdat ik met mijn ogen over het werk was gegaan en wees daarna triomfantelijk naar de speelkaarten in de rechter hoek van het werk. Daar lagen slordig over de vloer, een Jan Steen natuurlijk, een aantal speelkaarten. Net toen ik wilde opmerken dat deze kaarten misschien onopgeruimd waren, maar niet ongewoon, zei hij: ‘Ze zijn zwart, meester Peter.’ Nog steeds zag ik het niet. ‘Het zijn ruiten’, merkte hij daarna enigszins ongeduldig op, verbaasd over zoveel volwassen kortzichtigheid. En toen viel de munt, de ruiten in het kaartspel zijn niet zwart, die moeten rood zijn. Bingo, we hadden een omissie gevonden in het werk van Jan Steen.
Toen ik `s maandags weer op school aan het werk was, kon ik niet wachten om de curator oude kunst van het Rijksmuseum hiervan in kennis te stellen. Ik vertelde hem bovenstaand verhaal en verwachtte een enthousiast reactie. Ik werd echter teleurgesteld met een stoffig geneuzel over dit en dat, maar ontmoette in hem geen enthousiast didacticus. Al had hij maar een potlood met het logo van het Rijks opgestuurd voor deze jonge speurneus. Maar niets van dit al. Toen besloot ik het verhaal maar naar de Volkskrant te sturen, die dit inderdaad ook plaatste.
Vervolgens is de leerling uitgenodigd in het programma Spijkers met Koppen om te vertellen over zijn vondst. Toch beter dan een flutpotlood.
Ook benieuw naar omissies in een meesterwerk?
Op zondag 19 september start de online serie 20 Meesterwerken, een reis door de kunstgeschiedenis aan de hand van sleutelwerken. Lestijd is van 10 tot 12 uur. Te volgen vanuit je eigen stoel. Tien zondagen de dag beginnen met een meesterwerk.
Aanmelden:
Jan Steen, In weelde siet toe, o/d 105 x 145cm, Kunsthistorisches Museum, Wenen
©KHM-Museumsverband