Biënnale van Venetië 2017 deel 2

Deze Biënnale is geïnspireerd door het humanisme zegt conservatrice Christne Magel. De kunstenaar staat centraal in een tijd van grote turbulentie, economische crises, migratie, terrorisme. Geijkte patronen zijn aan het verschuiven en de kunstenaar stelt ons in staat om onze zienswijze te spiegelen aan die van hem of haar. Niet vanuit een betweterigheid, misschien is het niet-weten eerder een kenmerk. Het is de verbazing, het ongeloof of de verwondering die ons de ogen kan openen. En dat begint al bij het Hollandse paviljoen waar Wendelien van Oldenborgh ons meeneemt in een film van 15 minuten die ze in één take heeft opgenomen in en rond de St Bavokerk in Pendrecht, Rotterdam. In een visuele collage van beeld, gesproken tekst en muziek in een omgeving met de Mondriaankleuren, geel, rood en grijs, belicht ze de recente geschiedenis van Nederland toegespitst op de al of niet aanwezige politieke en sociale veranderingsgezindheid. En het kerkgebouw speelt daarin ook een rol.

De wijk Pendrecht die ooit ontworpen werd door een door De Stijl en het Bauhaus beïnvloede architecte (Lotte Stam-Beese), is een typische naoorlogse wijk waarin functionaliteit een belangrijke rol speelt. Achteraf blijken het juist de wijken te zijn die staan voor oersaaie leefomgeving waarin de menselijke maat ver te zoeken is. Tegen dit decor van de St Bavo horen we over de revolutionaire beweging uit Suriname en de sociaal politieke situatie in het naoorlogse Nederland. Af en toe speelt een band en wordt ter afsluiting door een groep jongeren een hoopvol lied gezongen, dat de revolutionaire geest weer naar 2017 lijkt te verplaatsen. En de kunstenaar geeft ons een kijkje in een weliswaar onbekend verleden, maar biedt ook weer hoop voor de toekomst.

In die zin lijkt het Nederlandse paviljoen veel op het Spaanse waar op meerdere videoschermen groepen door een stedelijke omgeving optrekken en als een soort arbeidersbeweging een nieuwe omgeving creëren. Met vaandels en megafoons. Centraal staat een uit blik opgetrokken maquette van architectuur die in Spanje is neergezet in de vorige eeuw.

Deze hoopvolle volksbeweging is in het Russische paviljoen ver te zoeken. Hier marcheren hordes uniforme wezens door de ruimte. Met een speciale app kun je de artificiële wezens zien worstelen in blokken witte materie waaruit ze zich proberen te bevrijden. Hier is de hoop verdwenen. Net zo als in het Duitse paviljoen dat dit jaar de gouden leeuw heeft gewonnen. Er stond een lange rij belangstellenden in de regen.

Slechts tussen 12 en 2 is het paviljoen gevuld met jonge acteurs die verveeld rondhangen en geen enkele blijk van belangstelling tonen voor de mensen die over glazen platen boven hen lopen.

In het Belgisch paviljoen was werk te zien van de fotograaf Dirk Braeckman. Verstilde foto's op het breukvlak tussen schilderkunst en fotografie. Maar het is net alsof het niet stil mag zijn. Er zijn statements nodig. Je merkt gaandeweg dat het bijna not-done is om als kunstenaar alleen maar mooi, verstild werk te maken. Er is een soort nieuw engagement nodig. Zonder dat je als kunstenaar activist wordt en op de barricaden moet.